O Gminie
Położenie
Gminę Baranów Sandomierski w obecnym kształcie utworzono 1 stycznia 1973 roku w powiecie tarnobrzeskim ówczesnego województwa rzeszowskiego. W okresie 1975-1998 gmina zmieniła przynależność terytorialną, wchodząc w skład nowoutworzonego województwa tarnobrzeskiego. Aktualnie Baranów leży w północnej części województwa podkarpackiego, granicząc z gminami: Tarnobrzeg, Nowa Dęba, Padew Narodowa, Cmolas, Osiek i Łoniów. Ogólna powierzchnia gminy wynosi dokładnie 125 km kwadratowych, co stanowi 2% powierzchni całego województwa. W skład gminy wchodzi miasto Baranów Sandomierski oraz kilkanaście sołectw wiejskich: Dąbrowica, Durdy, Dymitrów Duży, Dymitrów Mały, Knapy, Siedleszczany, Skopanie, Skopanie Osiedle, Ślęzaki, Suchorzów, Wola Baranowska, Kaczaki i Marki.
Pod względem geograficznym miasto wraz z najbliższymi okolicami stanowi fragment zajmującej rozległy obszar równin Kotliny Sandomierskiej. Kotlina Sandomierska leży w widłach Wisły i Sanu, obejmując teren ich dolin aż po Roztocze na wschodzie i Pogórze Karpackie na południu. Po przejściu kolejnych zlodowaceń w okresie czwartorzędu oraz w wyniku działania rzek, które, po ustąpieniu lodowca, naniosły tu masy mułów i piasków, w granicach samej Kotliny wyodrębniło się kilka mniejszych krain. Najbardziej wysunięta na północ i najniższa część Kotliny Sandomierskiej to Obszar Tarnobrzeski, objęty doliną Wisły i dolnym biegiem Sanu, pokryty piaskami i łąkami. Centralne położenie na terenie Obszaru Tarnobrzeskiego i graniczącej z nim bezpośrednio Równiny Nadwiślańskiej, zajmowała od niepamiętnych lat Puszcza Sandomierska. Dziś lasy stanowią zaledwie 23% powierzchni gminy, a ich struktura w znacznej mierze odbiega od pierwotnego drzewostanu. Zdecydowanie dominują rzadko tu niegdyś występujące sosny, a także wierzby, porastające tereny dawnego starorzecza Wisły. W okolicznych lasach zamieszkuje bogata fauna m.in. jelenie, dziki, samy, bażanty, zające i kuropatwy. Krajobraz okolic Baranowa Sandomierskiego jest nizinny. Szerokie łąki i pola uprawne przecinają jedynie kępy drzew i krzewów, wśród których pojawiająsię wierzby i brzezina; gdzieniegdzie błyszczą w słońcu tafle stawów. Środkową część równiny przerywają Wzgórza Tarnobrzeskie, wraz z położoną przy drodze wiodącej do Suchorzowa Łysą Górą (186 m npm.)-najwyższym wzniesieniem w gminie.
Okoliczne osady malowniczo rozciągaj ą się wzdłuż płynącej tutaj szeroką wstęgą Wisły. Na odcinku pomiędzy Połańcem a Sandomierzem rzeka wolno zmierza w kierunku Kotliny Sandomierskiej, płynąc przez niskie piaszczyste terasy. Na tym odcinku Wisła nie stanowi jeszcze dużej rzeki, ale warto pamiętać, że przed tysiącami lat rzeka płynęła tu korytem szerokim na kilkanaście kilometrów, a jej brzegi były stosunkowo wysokie. Z biegiem lat brzegi rzeki zostały sztucznie wyprostowane w wyniku prac regulacyjnych podjętych jeszcze przez władze austriackie. Zabiegi te, przeprowadzone nieudolnie, doprowadziły do znacznego przesuszenia okolic Baranowa oraz do wyraźnego obniżenia poziomu wód gruntowych. Usypanie wysokich na 5-7 metrów wałów wiślanych utrudnia dzisiaj widoczność i orientację w położeniu ukrytych za nimi wiosek. Aż trudno, z dzisiejszej perspektywy uwierzyć, że w dawnych wiekach omawiany teren należał do wybitnie zalewowych, a osady i domostwa ludzkie powstawały wyłącznie w jego górnych partiach. Szerokie rozlewiska i stawy tworzyły dla mieszkańców tych okolic doskonałe warunki obronne. Nazwy sąsiednich wsi, takich jak Przewóz świadczą o tym, że istniały w sąsiedztwie Baranowa, od najdawniejszych czasów, brody i przeprawy przez Wisłę. Przeprawa w tych stronach była z pewnością szczególnie ważna z uwagi na połączenie licznych szlaków handlowych zmierzających w kierunku Szydłowa i Staszowa z jednej strony, wiodących z północy do Sandomierza, a na południe w stronę Przełęczy Dukielskiej, ze szlakami w kierunku Przemyśla i Lwowa-z drugiej. Lewy brzeg Wisły był wówczas znacznie wyższy i lepiej zagospodarowany oraz zasiedlony. Za prawym niskim i podmokłym rozpościerała się w kierunku wschodnim potężna Puszcza Sandomierska. „Liber Beneficiorum" pióra wybitnego XV-wiecznego kronikarza Jana Długosza podaje ponadto, iż pomiędzy Baranowem, Skopaniem a Suchorzowem istniało jeszcze jezioro. Także w okolicach sąsiedniego Dymitrowa miały się znajdować dwa jeziora. XIX-wieczna regulacja Wisły oraz przepływającej przez Baranów Babulówki, stanowiącej jej dopływ, zmieniły całkowicie oblicze tych ziem, o czym już wyżej wspomniano. Reszty dopełniły przemiany, jakie nastąpiły już po ostatniej wojnie, a które wiązały się z odkryciem w okolicy zaledwie 5 kilometrów od Baranowa bogatych złóż siarki, a następnie z budową kolejnych kopalń i zakładów odkrywkowych tego surowca.
Dziś jest to teren zdecydowanie rolniczy, o przewadze gleb bielicowych i brunatnych a także urodzajnego czamoziemu. Uprawom sprzyja dość korzystny klimat, nasłonecznienie oraz kierunki i prędkość wiatrów. Średni czas trwania okresu wegetacji na obszarze gminy wynosi około 210 dni w roku; rozpoczyna się wraz z nadejściem kwietnia, kończy u progu listopada. Średnia roczna wilgotność wynosi 78%, przy czym najbardziej suche powietrze panuje tu wiosną. Za to w okresie letnim przeważają dni deszczowe. Zimy są nieco łagodniejsze, aniżeli w południowej części Podkarpacia, niemniej pierwsze opady śniegu pojawiają się tu nierzadko już w listopadzie, a bywa, że pokrywa śnieżna zalega aż do kwietnia.
Tekst zaczerpnięty z książki pt."Baranów Sandomierski"
autor Andrzej Osiński
Zachęcamy do przegladnięcia mapy uwzględniającej wszystkie zabytki i pomniki przyrody na terenie Gminy.
Pliki do pobrania
